Κορινθία

Κόρινθος – 15 Μαρτίου 1822, η πρώτη επίσημη ελληνική σημαία!

Published

2 έτη ago

15 Μαρτίου, 2022

Author4

Καθ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας δεν έλειψαν τα επαναστατικά κινήματα των υπόδουλων Ελλήνων. Σε όλες αυτές τις εξεγέρσεις υψωνόταν και από μια σημαία, «εν πανίον», αυτοσχέδια επινόηση του κάθε αρχηγού. Κατά το πρώτο έτος της επανάστασης δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση και, συνεπώς, ένα ενιαίο σύμβολο του αγώνα. Και έτσι ο κάθε οπλαρχηγός, εμπνευσμένος από το πάθος της ελευθερίας, τις ιστορικές του γνώσεις, τη θρησκευτική του προσήλωση, την προσωπική φαντασία, τις οικογενειακές παραδόσεις και το μίσος για τους Τούρκους, χρησιμοποιούσε τη δική του σημαία. Όλες όμως έφεραν το σημάδι του σταυρού (ένδειξη θρησκευτικής ευλάβειας), ενώ μερικές απ’ αυτές έφεραν την κουκουβάγια, η οποία ήταν σύμβολο της σοφίας, ή τον αετό, ο οποίος ήταν σύμβολο ελευθερίας. Σύνηθες σημάδι ήταν και ο αναγεννώμενος Φοίνικας, καθώς επίσης στεφάνια και άγκυρες για τα νησιά.

Οι Κολοκοτρωναίοι, από τα τέλη του 18ου αιώνα, χρησιμοποιούσαν άσπρη σημαία με γαλάζιο σταυρό (του Αγίου Ανδρέα), την οποία χρησιμοποιούσε και από το 1806 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Επίσης ο Σκιαθίτης αρματολός Γιάννης Σταθάς χρησιμοποιούσε στο στολίσκο του κατά τα 1800 μια γαλανή σημαία με ένα λευκό φαρδύ σταυρό στο κέντρο, όμοια με την πρώτη επίσημη σημαία ξηράς της Ελλάδας.

Η πρώτη όμως καθαρά σημαία της Επανάστασης είναι αυτή που υψώθηκε στο Ιάσιο της Μολδαβίας στις 22 Φεβρουαρίου 1821 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Η τρίχρωμη αυτή σημαία (μαύρο – άσπρο – κόκκινο) είχε προταθεί από το Νικόλαο Υψηλάντη και άλλους Φιλικούς και η σημασία της περιγράφεται στους Νόμους Στρατιωτικούς (άρθρα ΙΑ’ και ΙΒ’),οι οποίοι δημοσιεύτηκαν στις 31 Δεκεμβρίου 1820.

Άρθρο ΙΑ’. «Η ελληνική σημαία, τόσον εις τα της ξηράς στρατεύματα, όσον και εις τα της θαλάσσης, πρέπει να ήναι κατασκευασμένη εκ τριών χρωμάτων, άσπρου, μαύρου και κόκκινου. Το άσπρον σημαίνει την αθωότητα της δικαίας ημών επιχειρήσεως κατά των τυρράνων, το μαύρον τον υπέρ πατρίδος και ελευθερίας θάνατον ημών και το κόκκινον την αυτεξουσιότητα του ελληνικού λαού και την χαράν αυτού, διότι πολεμεί δια την ανάστασιν της πατρίδος».

Την 1η Ιανουαρίου του 1822 συνήλθαν στην Επίδαυρο οι Παραστάτες του Έθνους, πρόκριτοι, δημογέροντες, αγωνιστές και αντιπρόσωποι των διαφόρων ελληνικών τμημάτων, όπου στο όνομα της Αγίας και Αδιαιρέτου Τριάδος κήρυξαν «την πολιτικήν ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν του Ελληνικού Έθνους ενώπιον Θεού και Ανθρώπων», χρησιμοποιώντας και την πρώτη σφραγίδα της Προσωρινής Διοίκησης Της Ελλάδος. Η Α’ Ελληνική Εθνοσυνέλευση – όπως έμεινε στην ιστορία – συνέταξε και το πρώτο Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος (γνωστό και ως Οργανικός Νόμος της Επιδαύρου, το οποίο και ουσιαστικά αποτελεί το πρώτο σύνταγμα της Ελλάδας) που καθιέρωνε σε δύο άρθρα τον τύπο και τα χρώματα της επίσημης ελληνικής σημαίας ( κυανό και λευκό), εξουσιοδοτώντας το Εκτελεστικό Σώμα να προσδιορίσει το σχήμα και τις λεπτομέρειες που αφορούσαν τη χρήση της.

Το προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος καθορίζει σε δύο άρθρα τα χρώματα της σημαίας:

ρδ’ – Τα χρώματα του εθνικού σημείου και των σημαιών της θαλάσσης και της ξηράς διορίζονται τα εξής: κυανούν και λευκόν.

ρε’ – Το εκτελεστικόν σώμα θέλει προσδιορίσει τον σχηματισμόν των σημαιών.

Έτσι, με βάση τα δύο αυτά άρθρα, ο Πρόεδρος του Εκτελεστικού Σώματος, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, εκδίδει στις 15 Μαρτίου 1822 στην Κόρινθο το Διάταγμα 540, το οποίο θα δείτε αυτούσιο στις συνημμένες φωτογραφίες.

Στις 15 Μαρτίου 1822 στην Κόρινθο, το Εκτελεστικό Σώμα με το Διάταγμα 540 προσδιόρισε τις λεπτομέρειες της παραπάνω απόφασης. Η σημαία «των κατά γην δυνάμεων» θα ήταν τετράγωνη, κυανού χρώματος, με έναν λευκό σταυρό στη μέση. Η ναυτική σημαία διακρινόταν σε πολεμική και εμπορική. Η πολεμική διαιρέθηκε σε εννέα οριζόντια παραλληλόγραμμα. Στην άνω εσωτερική γωνία της υπήρχε κυανό τετράγωνο με λευκό σταυρό στη μέση.

Τα χρώματα της σημαίας επαναλαμβάνονται και στο Νόμο της Επιδαύρου από τη Β’ Εθνική Συνέλευση στο Άστρος το 1823, τονίζοντας παράλληλα τον τερματισμό της χρήσης των επαναστατικών σημαιών. Όμως , ενώ θα περιμέναμε να εκλείψει η πολυμορφία των σημαιών κατά το τέλος του αγώνα, κάτι τέτοιο δε συμβαίνει, αφού στο Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος, το οποίο συνέταξε η Γ’ Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας (1η Μαΐου 1827), και πάλι συναντούμε ανάλογη μνεία για τη σημαία στο άρθρο 149.

Ο Νόμος της Επιδαύρου (13 Απριλίου 1823) αφιερώνει τρία άρθρα για τη σημαία:

ϟγ’. Τα χρώματα του εθνικού σημείου και των σημαιών θαλάσσης και της ξηράς είναι το κυανούν και το λευκόν.

ϟδ’ Ο σχηματισμός των σημαιών και του εθνικού σημείου θέλει είσθαι κατά την περί τούτων προεκδοθείσαν Διαταγήν της Διοικήσεως (εννοεί το ψήφισμα της 15ης Μαρτίου 1822).

ϟε’ Εκτός των σημαιών τούτων, άλλας να μη μεταχειρίζονται οι Έλληνες, τόσον εις την γην, όσον και εις την θάλασσαν.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, η χρήση των επαναστατικών σημαιών άρχισε να μειώνεται, όμως αμέσως μετά το ατυχές γεγονός της δολοφονίας του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια (27 Σεπτεμβρίου 1831), επαναστατικές σημαίες ξανακάνουν την εμφάνισή τους: στη Σπάρτη και τη Μάνη υψώνεται λευκή σημαία με την παράσταση του Λυκούργου, ενώ στην Περαχώρα οι Συνταγματικοί έχουν κόκκινη σημαία με λευκό σταυρό και δύο γαλάζιες ταινίες πάνω και κάτω και την επιγραφή «ΕΝΩΣΙΣ- ΣΥΝΤΑΓΜΑ».

Με εξαίρεση τα δύο αυτά ντοκουμέντα, καμία άλλη συμπληρωματική ένδειξη, έντυπο, νόμος ή κανονισμός δεν έχει βρεθεί, με σκοπό να μας διαφωτίσει ως προς το με ποιο σκεπτικό οι εθνοπατέρες της Ελλάδας επέλεξαν τα δύο αυτά χρώματα για τις σημαίες του κράτους, αλλά και ως προς το γιατί καθιέρωσαν τρία είδη σημαιών, δύο για τη θάλασσα και ένα για την ξηρά. Το μόνο στοιχείο που μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αντιλαμβανόμαστε (κι αυτό καθαρά από ιστορική και εθνολογική έρευνα), είναι η χρήση του σταυρού ως κύριου γνωρίσματος και των τριών σημαιών. Επίσης οι εννέα κυανές λευκές οριζόντιες λωρίδες περιέχονταν στην αυτοκρατορική σημαία του Νικηφόρου Φωκά, τις οποίες διατήρησε στο οικόσημο της και στη σημαία της η οικογένεια των Καλλέργηδων πιστεύοντας ότι αντλούσε την καταγωγή της από τον εν λόγω αυτοκράτορα.

Χρόνια αργότερα …Ο νόμος 851/21-12-1978 (ΦΕΚ 233 τΑ’) «Περί Εθνικής Σημαίας, των Πολεμικών Σημαιών και του Διακριτικού Σήματος του Προέδρου της Δημοκρατίας», που καθόρισε την επίσημη εθνική σημαία, που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα, καθόρισε επίσης και τις τεχνικές και τυπικές προδιαγραφές της. Ο νόμος αυτός καταργεί την πρώτη ελληνική σημαία, όπως είχε καθοριστεί από την Α’ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου και παρέμεινε αναλλοίωτη σχεδόν 156 χρόνια, διαμέσου δεσποτισμού, μοναρχίας, βασιλείας, δικτατορίας και δημοκρατίας.

Το 1980, με το Προεδρικό Διάταγμα 348/17-4-1980 (ΦΕΚ 98 τΑ’), καθορίστηκαν λεπτομερώς οι προδιαγραφές για την κατασκευή πολεμικών σημαιών. Κατά γενική ομολογία, μετά το 1978 χρησιμοποιείται πιο απαλό γαλάζιο για τις ελληνικές σημαίες.